W Turcji, na pięknym wybrzeżu Morza Egejskiego, rozkwitało niegdyś miasto portowe Efez. Miasto to było jednym z najpiękniejszych i najbardziej znanych miast świata starożytnego. Tutaj zawijały okręty i statki handlowe, były organizowane wspaniałe spektakle teatralne, a na palcach targowych targowali się kupcy i kupujący. W tym mieście mieszkali wybitni filozofowie, poeci, artyści, naukowcy i architekci. Wystarczy tylko wspomnieć genialnego myśliciela tamtej epoki Heraklita, który twierdził, że wszystko płynie, wszystko się zmienia, i że nie można wejść do tej samej rzeki dwa razy.
To piękne miasto raz przyciągało uwagę największych władców starożytnego świata – Krezusa, Aleksandra Macedońskiego. Efez jednak zyskał popularność nie z powodu wielkich władców, ale ze względu na piękno świątyni bogini Artemidy, która stała się jednym z siedmiu cudów świata.
Historia miasta w Efezie
Według legendy w Efez wybudowały w XII wieku p. n.e. legendarne wojowniczki Amazonki. Miasto szybko rosło, stając się jednym z najbardziej wpływowych i najważniejszych miast starożytnego świata, dzięki doskonałej lokalizacji w zatoce Morza Egejskiego, na skrzyżowaniu głównych szlaków handlowych pomiędzy Wschodem a Zachodem. W Efezie, budowano wspaniałe świątynie bogów, pałace, teatry, łaźnie, rynki. Mieszkańcy Efezu za swoją patronkę uważali Artemidę, piękną córka Zeusa i siostrę Apollina. Życie w mieście wrzało. Bogactwa płynęły nieprzerwaną rzeką i wdzięczni mieszkańcy postanowili zbudować swojej dobrodziejce wspaniałą i trwałą świątynię na całe wieki.
Zaprojektować i zbudować świątynię Artemidy miał szczęście wybitny grecki architekt Chersifron z Knossos. Według jego projektu została zbudowana ogromna świątynia z marmuru, która została otoczona przez marmurowe kolumny w dwóch rzędach. Aby uniknąć uszkodzenia z powodu częstych trzęsień ziemi w tym obszarze, architekt zaproponował, aby zbudować świątynię na miękkim podłożu, w pobliżu rzeki.
Kiedy świątynia Artemidy została ukończona, wieść o jej wspaniałości zaczęła rozprzestrzeniać się po całym helleńskim świecie. Do Efezu zaczęły pielgrzymować tłumy ludzi, aby zobaczyć zachwycające dzieło Chersifrona i czcić święty dom pięknej bogini. Świątynia jednak nie stała długo. Na jej spalenie odważył się jakiś szalony Herostrates, który w ten sposób chciał stać się sławnym na całym świecie i wejść do historii. Wystarczyło kilka godzin, aby spłonęło to, co było budowane w ciągu dziesięcioleci i pochłonęło dużo pieniędzy i ofiar.
Mieszkańcy Efezu jednak nie tracili ducha i zbudowali kolejną bardziej wzniosłą świątynię ukochanej bogini, poświęcając na ten cel swoje nieruchomości i kosztowności. Według legendy sam Aleksander Macedoński, odwiedzając Efez, zaproponował spłacić wszystkie koszty budowy, co w rzeczywistości też zrobił. Nowa świątynia Artemidy stała przez prawie 500 lat, dzięki precyzyjnym obliczeniom Chersifrona.
Z każdym kolejnym wiekiem Efez stawał się bogatszym i piękniejszym. Jego ruchliwe ulice zostały poszerzone. Pojawiły się słupy z lampami, budynki z luksusowymi fasadami, duża biblioteka publiczna, teatr dla 24. 000 widzów. Podczas panowania Lizymacha, byłego ochroniarza Aleksandra Macedońskiego, wokół miasta został wybudowany mur obronny, którego ruiny można oglądać do dziś.
263 rok okazał się fatalny dla Efezu. Miasto zostało niemal całkowicie zniszczone i brutalnie splądrowane przez Gotów. Jego mieszkańcy częściowo odbudowali miasto. Świątyni jednak nie pozwoliła odbudować wspólnota chrześcijańska, negatywnie odnosząca się do pogaństwa. Stopniowo pozostałości świątyni Artemidy zostały wykorzystane na budowy nowych kościołów chrześcijańskich. Świątynia została zniszczona. Pozostała z niej tylko jedna kolumna, stojąca samotnie pośród innych ruin miasta.
Pod wpływem jarzma tureckiego Efez stracił znaczenie w skali światowej. Morze cofnęło się, a Efez przestał istnieć jako port. Mieszkańcy opuścili miasto. Jasna gwiazda Efezu zgasła.
Przypomniano sobie o nim dopiero pod koniec XIX wieku. Brytyjski archeolog Wood rozpoczął wykopaliska. Marzył on, aby znaleźć ruiny świątyni Artemidy. I był w stanie zrealizować swoje marzenie!
Po odnalezieniu świątyni, w Efezie rozpoczęły się intensywne prace wykopaliskowe. Całe miasto zostało „wzniesione” spod ziemi przez austriackich archeologów: bogate domy, łazienki, biblioteki, pałace, a nawet całe ulice! Starożytny Efez ponownie pojawił się na mapie świata.
Efez dzisiaj
Jak w dawnych czasach to miejsce przyciąga tysiące turystów. Na ulice starożytnego miasta powrócił zgiełk wielojęzycznego tłumu, w sklepach z pamiątkami targują się kupujący i sprzedający, w świątyniach pielgrzymi modlą się do Boga, a na scenie antycznego teatru są organizowane przedstawienia.
Starożytny Efez – jest rodzajem skansenu pod gołym niebem, intrygujący, tajemniczy, bardzo piękny, nawet dziś. Przebywający w nim turyści mogą swobodnie zobaczyć zabytki starożytnego miasta. Niektóre z najbardziej popularnych atrakcji turystycznych w Efezie – Świątynia Hadriana, teatr, ulica Kuretów, biblioteka, Odeon.
Świątynia imperatora Hadriana – jeden jednym z najlepiej zachowanych budynków w Efezie. Jej fasadę zdobi piękny wygięty łuk podparty na dwóch potężnych centralnych kolumnach. Kiedyś wejście do świątyni zdobiły czterech posągi wielkich cesarzy Dioklecjana, Konstancjusza, Maksymiana, Galeriusza. Dowodem na to są zachowane postumenty tych posągów. Usytuowany naprzeciwko Świątyni Hadriana cały zespół budynków, nazywał się po prostu „Domy na Wzgórzu”. W tych pięknych, ozdobnych domach mieszkali najbogatsi i najbardziej wpływowi mieszkańcy Efezu.
Świątynia Hadriana i „Domy na Wzgórzu” są umiejscowione przy szerokiej i pięknej ulicy Kuretów, która rozciąga się od biblioteki Celsjusa do Agory. Po obu stronach ulicy znajdują się ruiny starożytnych domów, kolumny, posągi, cokoły kamienne i pozostałości sklepów. Ulica Kuretów jest godna uwagi, ponieważ jest przy niej marmurowa ściana, na której wyryto wszystkie prawa Efezu, które mieszkańcy miasta szanowali i którymi się szczycili.
Na zboczu wzgórza, niedaleko od ulicy Kuretów, jest półkolista, kiedyś posiadająca dach konstrukcja – Odeon. Naukowcy wciąż spierają się o cele, dla których Odeon zbudowano. Projekt architektoniczny budynku jest taki, że może być zarówno Małym Teatrem na 1400 miejsc, jak i siedzibą Senatu miasta. W Efezie był jednak Teatr Wielki, w którym nie tylko występowali artyści, ale odbywały się także walki gladiatorów.
Jednym z najwspanialszych i najpiękniejszych budynków w Efezie, który dotrwał do naszych dni, jest Biblioteka Celsusa. Jest to jedna z najbogatszych bibliotek świata starożytnego, po Bibliotece Aleksandryjskiej i Bibliotece Pergamonu. Kiedyś w szafach i niszach ściennych starannie przechowywano tutaj ponad 12. 000 odręcznie pisanych zwojów.
Po spacerach na ulicach starożytnego Efezu, chce się tu wrócić, bo znajomość z dziedzictwem wielkiej epoki starożytności robi wrażenie!
[mapsmarker marker=”122″]